Booosting in De Architect
18 februari 2014: Architect Clairette Gitz over het 25-jarig jubileum in De (vernieuwde) Architect
Platform voor technologische innovatie in de bouw
Van tijd tot tijd duikt het idee op, dat de techniek en de industrie de oplossing zijn voor de problemen die zich voordoen in de bouw. Vijfentwintig jaar geleden was de euforie hierover bijzonder groot. De eerste Booosting bijeenkomst die ik meemaakte vond plaats boven in het Groothandelsgebouw te Rotterdam. Een groot raam bood uitzicht op een stad die gericht was op hoogbouw en vooruitgang en die daarmee de ideale plek van samenkomst voor de oprichters vormde. Onlangs vierde Booosting haar 25-jarig bestaan. De jubileumbijeenkomst werd gehouden in de Beurs van Berlage te Amsterdam. De glazen zaal, een ontwerp van medeoprichter Mick Eekhout, bleek helaas zijn laatste tijd te hebben gehad. Zijn de gekozen locaties symptomatisch voor de ontwikkeling die deze groep doormaakte?
Het sentiment van de oprichters lag destijds niet bij baksteen. Het bouwproces moest helemaal anders en industriëler worden georganiseerd. Glas en metaal werden gezien als materialen voor de toekomst en de montage van prefab onderdelen als de te verkiezen werkwijze in de bouw. De auto- en de vliegtuigindustrie was hierbij het lichtende voorbeeld en de groep trok zowel industrieel ontwerpers als architecten aan. Booosting organiseerde lezingen en bezoeken op locatie en betrok hier toeleverende bedrijven bij. Ieder onderwerp werd besproken door een voor- en tegenstander, iedere “waarheid” werd in twijfel getrokken. Bedrijven lieten zien hoe het anders kon in de bouw. De architect werd aannemer of productarchitect. Producten werden in samenspraak met bouwfabrikanten ten behoeve van speciale projecten ontwikkeld.
Steen des aanstoots bij de oprichting was het conservatisme in de bouw. Biedt een technologisch uitgangspunt daarvoor de oplossing of komt dit neer op pure science fiction? Architecten groeiden op in een tijd van technologisch grote uitdagingen: “Ik wil naar de maan!” Simpel gezegd hoefden hiervoor slechts drie problemen te worden opgelost: de overbrugging van de aarde naar de maan, de passage door de dampkring en de bepaling van de juiste baan om de aarde ten einde op de gewenste plaats op de maan terecht te komen. Deze technologische sprong ging gepaard met enorme kosten, maar leidde tot hoog internationaal aanzien. Het was heel mono- en megalomaan.
Mogelijk was de drijfveer ook te vinden in het futuristische gevoel dat technologische prestaties in de vorige eeuw altijd opriepen: ook ik kon als vijfjarige mijn ogen niet afhouden van het Atomium op de wereldtentoonstelling in Brussel in 1958. Voor de bollen waren gekromd en glanzend plaatmateriaal als gevelbekleding gebruikt. Zulke gebouwen, dat moest de toekomst wel zijn!
Het is echter nog steeds een gegeven, dat bouwproducten niet op elkaar zijn afgestemd en dat een groot deel van het bouwen op ambachtelijke wijze geschiedt. Dit is gedurende de laatste 25 jaar niet overtuigend veranderd. Er moeten factoren zijn die de industrialisatie van de bouw en het integraal organiseren van het ontwerpproces belemmeren. De -ooo- van Booosting staan voor ontwerpen, ontwikkelen en onderzoeken en voor overheid, ondernemen en onderwijzen. Het platform heeft hoogleraren en een leerstoel productontwikkeling voortgebracht, met het Prototype laboratorium als kweekvijver voor studenten bouwtechnologie, nu het Bucky lab geheten op de TU-Delft.
Voor het jubileumcongres waren sprekers uitgenodigd uit de onderzoekswereld, de overheid, het vastgoed en de projectontwikkeling. Al deze mensen was gevraagd om hun toekomstvisie te ontrollen. Volgens Guus Berkhout (Triodos vastgoed) is de belangrijkste innovatie dat het geleverde gebouw staat voor wat het belooft. Peter Boelhouwer (OTB) wees op de sterke bevolkingsgroei in Brabant en de Randstad en tegelijkertijd een afnemende woningproductie. Men wil wonen met gelijkgestemden en transnationaal in meerdere huizen leven. Ouderen zijn daarbij op zoek naar comfort. De woningmarkt ondergaat door deze trends de nodige veranderingen: hoe rijker het land, hoe kleiner de koopsector. Er zal meer gehuurd gaan worden.
Lingotto (Eric-Jan de Rooij) is een bedrijf met een sterk lokale focus. Ze ontwikkelt niet meer voor, maar vooral samen met de toekomstige gebruikers (bruikdienstig). Het gebouw wordt futurmorfant en restructief ontworpen. Co-creatie staat centraal. Volgens Paulus Jansen (bouwkundige en tweede kamerlid voor de SP) zal door het stopzetten van de koophuissubsidie het huren van woningen aantrekkelijker worden. Een revival van de woningcoöperatie als opdrachtgever ligt in het verschiet.
De focus van het congres lag op maatschappelijke trends en niet zo zeer op technologische. Nu de bouwproductie stil is gevallen, wordt technologische innovatie gelinkt aan mogelijke maatschappelijke ontwikkelingen. Blijkbaar is de maatschappelijke relevantie van industrieel bouwen in de laatste 25 jaar niet groot geweest. Het congres werd afgesloten met de overhandiging van de essaybundel “Glimpses of the future”. Friso Kramer riep in zijn dankwoord op te beginnen met je boodschap in de opleiding. Bij het oplossen van een probleem is het van belang je af te vragen hoe lang iets van waarde blijft. Ook mag je niet uit het oog verliezen, dat je een product voor een ander maakt en dat het niet verstorend mag werken.
In de bundel kijkt Booosting 25 jaar vooruit in 16 essays. Een dergelijke blik in de toekomst is vaak en ook nu weer een weergave van de status quo. Atto Harsta, een van de acht voorzitters in de afgelopen jaren, voegt bij de technologische innovatie de biologische cyclus vanuit het C2C denken. Ook Mick Eekhout vindt dat de scope verlegd moet worden van hightech naar ecotech, met als voorbeeld het Concept House Delft Prototype. Jos Lichtenberg wijst op de trend van de directe samenwerking tussen opdrachtgever en industrie. Een architect of ontwerper moet daarbij zijn of haar rol opnieuw definiëren. Alle trends en hedendaagse vraagstukken passeren de revue in de zestien essay, van het grondstofvraagstuk en de circulaire economie, tot BIM als middel voor procesbeheersing, risicobeheersing, 3D printing, IFD-bouwen en ten slotte het drager-inbouw concept.
Op de laatste ledenvergadering stond het voortbestaan van Booosting nadrukkelijk ter discussie. Maar de eindconclusie was dat Booosting de confrontatie met zijn leden blijft zoeken en zich ook in de toekomst zal blijven richten op eigentijdse technische oplossingen. Wel stelt ze haar ambities in maatschappelijke zin bij en wil ze als bouw- en innovatieplatform de toekomst met open vizier tegemoet treden. De uitwisseling op dit platform is zeker belangrijk, maar de doelstelling ligt in de transitie van de bouw.
Clairette Gitz van GITZ architecten
bron De Architect